Słowacja - podstawowe informacje
Republika Słowacka powstała w wyniku podziału Czechosłowacji i jest niepodległym państwem od 1 stycznia 1993 r.
- obszar: 49 039 km²
- ludność: 5 426 645 mieszkańców
- stolica: Bratysława (450 tys. mieszkańców)
- język urzędowy: słowacki
- waluta: EURO
Słowacja graniczy z: Polską, Czechami, Austrią, Węgrami, Ukrainą.
Władze państwowe:
Główne miasta:
- Bratislava (Bratysława) 429 tys. mieszkańców
- Košice (Koszyce) 234 tys. mieszkańców
- Prešov (Preszów) 91 tys. mieszkańców
- Žilina (Żylina) 85 tys. mieszkańców
- Nitra (84 tys. mieszkańców)
- Banská Bystrica (Bańska Bystrzyca) 80 tys. mieszkańców.
Główne rzeki:
- Váh
- Dunaj
- Morava
- Myjava
- Nitra
- Orava
- Hron
- Hornád
- Slaná
Największy zamek (spośród 170):
Spišský hrad (Zamek Spiski)
Najwyższy szczyt:
Gerlachovský štít (Gerlach) 2655 m n.p.m.
Struktura narodowo-etniczna Słowacji:
- Słowacy – 85%
- Węgrzy – 9,7%
- Romowie – 1,7%
- Czesi – 0,8%
- Rusini – 0,4%
- Ukraińcy – 0,2%
- Niemcy – 0,1%
- Polacy – 0,05%
- Morawianie – 0,04%
- Rosjanie – 0,03%
- Chorwaci – 0,02%
- Bułgarzy – 0,02%
- Serbowie – 0,008%
- Żydzi – 0,004%
Podział administracyjny:
Słowacja dzieli się na 8 krajów (odpowiedników naszych województw), te zaś dzielą się na okresy (powiaty) – 79 . Najniższą jednostką podziału terytorialnego są obce (gminy) – 2 885 i mesta (miasta) – 138.
- Bratislavský Kraj obejmuje miasto Bratysławę (podzieloną na 5 dzielnic – powiatów) oraz powiaty: Malacky, Pezinok, Senec.
- Trnavský Kraj obejmuje powiaty: Trnava, Dunajská Streda, Galanta, Hlohovec, Piešťany, Senica, Skalica.
- Trenčianský Kraj obejmuje powiaty: Trenčín, Bánovce n/Bebravou, Ilava, Myjava, Nové Mesto nad Váhom, Partizánske, Považská Bystrica, Prievidza, Púchov.
- Nitrianský Kraj obejmuje powiaty: Nitra, Komárno, Levice, Nové Zámky, Šaľa, Zlaté Moravce.
- Košický Kraj obejmuje miasto Košice podzielone na 5 dzielnic oraz powiaty: Gelnica, Michalovce, Rožňava, Sobrance, Spišská Nová Ves, Trebišov.
- Prešovský Kraj obejmuje powiaty: Prešov, Bardejov, Humenné, Kežmarok, Levoča, Medzilaborce, Poprad, Sabinov, Snina, Stará Ľubovňa, Stropkov, Svidník, Vranov n/Topľou.
- Banskobystrycki Kraj obejmuje powiaty: Banská Bystrica, Slavnica, Brezno, Detva, Krupina, Lučenec, Poltár, Revúca, Rimavská Sobota, Veľký Krtíš, Zvolen, Žarnovica, žiar n/ Hronom.
- Žilinský Kraj obejmuje powiaty: Žilina, Bytča, Čadca, Dolný Kubín, Kysucké Nové Mesta, Liptovský Mikuláš, Martin, Námestovo, Ružomberok, Turčianske Teplice, Tvrdošín.
Historia Słowacji
W epoce brązu obszar Słowacji zamieszkiwały różne plemiona oraz grupy etniczne. W źródłach pisemnych jest mowa o Celtach, Rzymianach i plemionach germańskich. Plemiona słowiańskie dotarły do Kotliny Karpackiej w V i VI stuleciu. Powstało wówczas państwo Samona – najstarsza zachodniosłowiańska formacja państwowa.
Pod koniec VIII wieku powstało na terenach słowackich księstwo Nitrańskie władane przez księcia Pribinę. W833 roku zostało ono podbite przez Mojmira I stając się częścią składową Wielkich Moraw.
W 863 r., na zaproszenie księcia wielkomorawskiego, przybyli z Bizancjum Cyryl i Metody – twórcy piśmiennictwa słowiańskiego, którzy podnieśli znaczenie języka starosłowiańskiego do rangi języka liturgii. Wykopaliska archeologiczne potwierdzają wysoki rozwój cywilizacyjny Wielkich Moraw oraz bogactwo duchowe i materialne tego państwa.
Na początku X wieku Państwo Wielkomorawskie przestało istnieć, zaś tereny dzisiejszej Słowacji stały się częścią wczesnofeudalnego Królestwa Węgierskiego. Następne stulecia były bardzo trudne, albowiem obszar ten nękały najazdy Tatarów (1241) i Turków. Po przegranej przez wojska króla Ludwika II Jagiellończyka bitwie pod Mochaczem (1526) i znaczących stratach terytorialnych, Pressburg (dzisiejsza Bratysława) staje się na półtora wieku miastem stołecznym.
Wiek XVII obfitował częstymi powstaniami antyfeudalnymi i antyhabsburskimi. Kolejne stulecie (XVIII wiek) stało się okresem rozwoju gospodarczego po powstańczych spustoszeniach. Znaczący rozwój dokonał się w tym czasie w górnictwie. Rozwój ten zaowocował otwarciem w 1770 r. w Bańskiej Szczawnicy Akademi Górniczej pierwszej tego typu szkoły wyższej na świecie.
Okres panowania cesarzowej Marii Teresy (1741-1780) odznaczył się, zarówno jako czas intensywnego rozwoju gospodarczego, a także jako czas reform w edukacji, rolnictwie, wojsku oraz sądownictwie.
Przełom XVIII i XIX rozpoczyna się procesem kształtowania się świadomości narodowej i poczucia odrębności historycznej i kulturowej Słowian z północnej części Królestwa Węgierskiego. W latach 30-tych XIX w., w kręgu studentów z preszburskiego liceum tworzy się grupa, która w duchu nurtu romantycznego, zainspirowana ruchami rewolucyjnymi (w tym także polskim), a przede wszystkim w odpowiedzi na węgierski nacjonalizm doprowadza do redefinicji programu narodowego. Przywódca grupy Ľudovít Štúr stworzył polityczny program narodowy dla Słowaków i jako publicysta, dziennikarz, poseł oraz przywódca rewolucyjny walczył o prawa narodowe dla Słowaków i Słowian w ramach Cesarstwa Austriackiego. W trakcie Wiosny Ludów Słowacy walczyli przeciwko węgierskim rewolucjonistom po stronie cesarza austriackiego a poniesiona przez nich klęska zakończyła proces tzw. słowackiego odrodzenia narodowego. Słowacki ruch narodowy pozbawiony swoich przywódców oraz spójnego programu politycznego ustąpił miejsca postępującej madziaryzacji, która zwłaszcza po reformie konstytucyjnej z 1867 i powstaniu Austro-Węgier, przyjęła bardziej radykalną formę.
Wybuch I wojny światowej i starania emigrantów, głownie z Ameryki Północnej, doprowadziły do powstania nowej szansy dla Słowaków w powojennym porządku. W wyniku działań wojennych i zabiegów dyplomatycznych 28 października 1918r. dochodzi do powstania Czechosłowacji – państwa dwóch bratnich narodów – czeskiego i słowackiego.
W konsekwencji podpisania układu monachijskiego w 1938 r. i porozumienia żylińskiego doszło do autonomizacji Słowacji w ramach państwa Czechosłowackiego.
14 marca 1939 r. parlament słowacki ogłosił niepodległość Słowacji. Republika Słowacka, która istniała przez okres II wojny światowej była dyktatorskim państwem, ściśle podporządkowanym III Rzeszy Niemieckiej. U schyłku II wojny światowej, w wyniku działań wojennych, nieuchronności porażki faszystów oraz pogarszającej się sytuacji społeczno-gospodarczej dnia 29 sierpnia 1944 r. wybuchło na Słowacji drugie (po warszawskim) z największych powstań antyfaszystowskich.
Po II wojnie światowej Słowacja wróciła do ustroju sprzed 1938 r. stając się częścią unitarnej Republiki Czechosłowackiej, w której od 1948 r. pełnie władzy państwowej przejęli komuniści.
W wyniku reform „praskiej wiosny” 1968 r. Czechosłowacja stała się państwem federalnym, tym samym Słowacka Republika Socjalistyczna uzyskała swój odrębny parlament i rząd.
Na fali zmian ustrojowych w Europie Środkowo-Wschodniej, w listopadzie 1989 roku doszło w Czechosłowacji do przejęcia władzy przez opozycję demokratyczną, która w historii została zapisana jako „aksamitna rewolucja”. Nowa władza rozpoczęła zmiany systemowo-gospodarcze oraz proces rozliczania się z komunistyczną przeszłością. Po wyborach parlamentarnych w 1992 roku i braku perspektyw na porozumienie na szczeblu federacyjnym pomiędzy liderami dwóch zwycięskich obozów (Václav Klaus w Czechach i Vladimír Mečiar na Słowacji) podjęto starania w celu podziału Czeskiej
i Słowackiej Republiki Federalnej. 1 września 1992 roku Słowacka Rada Narodowa uchwaliła Konstytucję Republiki Słowackiej, która weszła w życie 1 stycznia 1993 roku wraz z zanikiem Czechosłowacji i powstaniem dwóch suwerennych państw – Republiki Słowackiej i Republiki Czeskiej.
Od 29 marca 2004 r. Republika Słowacka jest krajem członkowskim Paktu Północnoatlantyckiego (NATO) a Unii Europejskiej od 1 maja 2004 r.
|
